WDNH – moskiewski skansen socrealizmu

WDNH czyli Wystawa Osiągnięć Gospodarki Narodowej – nieprzypadkowo brzmi jak coś „z poprzedniej epoki”. To wyjątkowe na mapie Moskwy miejsce było pomyślane jako swoiste „radzieckie Expo”. Przybywający do stolicy goście z kraju i zagranicy mieli tu przekonywać się o wyższości gospodarki centralnie planowanej nad wolnorynkową oraz podziwiać socrealistyczną architekturę w jej najlepszym wydaniu.

Wystawa rolnicza i przemysłowa

Komunizm był ustrojem, w którym centralnie kierowana gospodarka miała okazać się nieporównywalnie efektywniejsza od tej opartej na „kapitalistycznym wyzysku pracownika”. Związek Radziecki, jako pierwsze na świecie państwo oparte na ideałach komunizmu stanął przed koniecznością udowodnienia całemu światu, że założenie to jest prawdziwe. Dobra okazja do pierwszych podsumowań „osiągnięć” reżimu nadarzyła się w obliczu przygotowań do 20. rocznicy ustanowienia władzy radzieckiej.

Na początek zdecydowano skupić się na przedstawieniu sukcesów ZSRR w obszarze rolnictwa. W 1935 roku Józef Stalin poleca przygotowanie Wszechzwiązkowej Wystawy Rolniczej (Всесоюзная сельскохозяйственная выставка). Postanowiono zorganizować ją na ówczesnych przedmieściach Moskwy wzdłuż Szosy Jarosławskiej (dziś część Prospektu Mira).

Wzniesione zostają pawilony targowo-wystawiennicze w których prezentowane były sukcesy wszystkich republik radzieckich w obszarze rolnictwa. 1 sierpnia 1939 wystawa zostaje otwarta. Można było ją odwiedzać jedynie w 1939 oraz 1940 roku – cieszyła się wówczas ogromną popularnością. W kolejnym roku wybucha jednak Wielka Wojna Ojczyźniana i targi zostają zamknięte.

Po wojnie istniały plany wznowienia działalności wystawy rolniczej. W latach 50. postawiono jednak na inną koncepcję. Teren targów powiększono, dobudowano wiele nowych budynków, efektownych fontann, a główną tematyką wystawy nie było już tylko rolnictwo, a szerzej pojęta produkcja przemysłowa ZSRR. Zmieniono również formę prezentacji – dawne pawilony republik oddano poszczególnym gałęziom przemysłu.

Oczywiście musiała zmienić się również i nazwa – od 1959 roku kompleks ten nazywano Wystawą Osiągnięć Gospodarki Narodowej (WOGN, z rosyjskiego „Выставка достижений народного хозяйства” skracane jako „ВДНХ” (WDNH, wym. „we-de-en-ha” z akcentem na ostatnią sylabę).

W latach swojej świetności kompleks WDNH stanowiły 82 pawilony o powierzchni wystawienniczej 700 tysięcy metrów kwadratowych.

Trudne lata 90. i obiecująca przyszłość WDNH

Lata 90. to bardzo trudny czas dla całej Rosji i także omawianego przez nas dziś miejsca. Po upadku ZSRR nie było się już czym chwalić. WDNH stopniowo staje się coraz bardziej zaniedbanym miejscem bez pomysłu na siebie, za to z problemami natury własnościowej. Część kompleksu przeistacza się w gigantyczny pchli targ. Niektóre z pawilonów są oddawane w najem jako magazyny.

Pojawiały się różne koncepcje zagospodarowania tak wielkiej przestrzeni. Deweloperzy patrzyli na kilkuset hektarowy teren położony blisko centrum jak na niezwykle łakomy kąsek. Szczęśliwie miasto Moskwa w 2013 roku wykupuje cały teren łącząc go z pobliskim parkiem Ostankino i Głównym Ogrodem Botanicznym. W ten sposób mieszkańcy i goście stolicy uzyskali ogromny, 700-hektarowy teren zielony. Po latach udało się także przywrócić historyczną nazwę, z której w pewnym momencie zrezygnowano.

Z każdym rokiem na WDNH pojawia się coraz więcej atrakcji, a sam kompleks jest dziś pięknym parkiem z odnowionymi alejkami, mnóstwem zieleni i kolejką gondolową usprawniającą przemieszczanie się. W zimie natomiast oddaje się do użytku największe moskiewskie lodowisko.

Część pawilonów jest dzierżawiona przez niepodległe dziś kraje. Ma to miejsce choćby w przypadku Armenii, która bardzo umiejętnie promuje tu swoje eksportowe dobra. Inne pawilony przekształcono na restauracje, niewielkie muzea, sklepy z pamiątkami. Większość pawilonów zachowała charakterystyczną socrealistyczną architekturę.

Pomnik Zdobywców Kosmosu

Tuż obok właściwego terenu WDNH mieści się jedno z ciekawszych moskiewskich muzeów – Muzeum Kosmonautyki. Przy okazji wizyty na terenach wystawienniczych polecam odwiedzenie tegoż muzeum. Zobaczyć tu można m.in. oryginalne skafandry Jurija Gagarina, wejść do fragmentu wnętrza rakiety Wostok, a także zobaczyć, uwaga, wypchaną Biełkę – jednego z psów, które jako pierwsze odbyły lot orbitalny szczęśliwie wracając na Ziemię.

Muzeum jest zlokalizowane w cokole Pomnika Zdobywców Kosmosu. To drugi pod względem wysokości pomnik w całej Rosji – mierzy 104 metry. Jego wymowa wydaje się dość oczywista – wystrzelona rakieta startuje w przestrzeń kosmiczną. Niektórzy mieszkańcy Moskwy mieli jednak inne skojarzenia – stąd do pomnika przylgnęła nazwa „marzenie impotenta” 😉

Jak się dostać na teren WDNH?

Zazwyczaj poruszając się po Moskwie pierwszym wyborem w kwestii środka transportu jest niezawodne metro. Tak jest i w tym przypadku. Wystawę Osiągnięć Gospodarki Narodowej oraz Muzeum Kosmonautyki obsługuje stacja o nazwie „ВДНХ” (w transkrypcji łacińskiej „VDNKh”). Znajduje się ona na tzw. kałużsko-ryskiej linii oznaczonej na schemacie kolorem pomarańczowym i cyfrą 6. By dojść do głównego łuku triumfalnego będziemy musieli przejść około 500 metrów od budynku stacji.

W bezpośredniej bliskości WDNH przebiega także niedawno zmodernizowana linia tramwajowa oraz stacja kolei jednoszynowej tzw. monorels. W praktyce oba te środki transportu odgrywają marginalną rolę dla przybywających tu turystów i mieszkańców Moskwy.

Teren WDNH położony jest przy jednej z najważniejszych moskiewskich arterii – Prospekcie Mira. Z moich obserwacji stwierdzam, że ruch jest tu stosunkowo płynny. Można pokusić się o przyjazd tu korzystając z rosyjskiego odpowiednika Ubera – samochodu spod szyldu Yandex Taxi. Opcja ta jest stosunkowo tania i można rozważyć ją jako alternatywną dla metra.

Serdecznie polecam wizytę na WDNH w trakcie pobytu w Moskwie. To świetne miejsce by nieco odpocząć od zgiełku metropolii, a równocześnie okazja do zobaczenia wyjątkowego miejsca „poza utartym szlakiem”.